سپیده رشنو (زادهٔ ۲۹ مهر ۱۳۷۳) نویسنده و شاعر، روزنامه‌نگار و ویراستار اهل ایران است.

وی در تیر ۱۴۰۱ در پی‌ انتشار فیلم درگیری با یک زن دیگر با موضوع حجاب، در اتوبوس، بازداشت شد و به همین خاطر دادگاهی شد. او در دادگاه، به جرم «فراهم آوردن موجبات فساد و فحشاء» با سه عنوان اتهامی دیگر؛ «اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور» و «فعالیت تبلیغی علیه نظام» و «بی‌حجابی در معابر» به حبس تعلیقی محکوم شد. از او در طول بازداشتش، اعتراف‌های اجباری تلویزیونی پخش شد. برای او دو پرونده قضایی دیگر نیز تشکیل شد که مجموعا به تحمل ۳ سال و ۱۱ ماه حبس و ۱۱ میلیون ۵۰۰ هزارتومن جزای نقدی محکوم شد.

او در فهرست ۱۰۰ زن تأثیرگذار سال ۲۰۲۳ شبکه جهانی بی‌بی‌سی قرار گرفت.[۲][۳]

زندگی‌نامه

سپیده‌ رشنو متولد ۲۹ مهر ۱۳۷۳ است. او در زمینه داستان‌نویسی و ویراستاری فعالیت می‌کند.[۴][۵]

انتشار ویدئوی درگیری بر سر حجاب

در ۲۵ تیر ۱۴۰۱ ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان منتشر شد که در آن یک زن چادری یک زن دیگر را که دارد از او فیلم می‌گیرد تهدید می‌کند که فیلم را برای سپاه می‌فرستد. مشاجره بین این دو زن بالا می‌گیرد و با مداخله بقیه مسافران اتوبوس، زنی که تذکر حجاب داده از اتوبوس به بیرون رانده می‌شود.[۶] دو زن درگیر در این ویدئو، رایحه ربیعی و سپیده رشنو معرفی شدند.[۷][۸]

بازداشت در سال ۱۴۰۱

در پی بازتاب گسترده این ویدئو خبرگزاری فارس در ۲۶ تیر خبر داد زنی که عامل درگیری بوده دستگیر شده‌است.[۹] پس از آن برخی رسانه‌ها و فعالان و نهادهای حقوق بشری خبر دادند که زن دستگیرشده، سپیده رشنو نام دارد.[۱۰] اتهام‌های او به چندین روز پس از دستگیری، «اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور ازطریق ارتباط با افراد خارج‌نشین»، «فعالیت تبلیغی علیه جمهوری اسلامی»، «تشویق مردم به فساد و فحشاء» عنوان شد.[۷]

در ۸ مرداد ۱۴۰۱ سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران فیلمی از اعترافات اجباری تلویزیونی رشنو پخش کرد.[۱۱][۱۲]برخی از رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی به مشخص بودن آثار شکنجه در صورت او در این ویدئو اشاره کردند.[۱۳][۱۴]چهره رشنو در این فیلم بی‌رمق، خسته و تکیده بود. همچنین آثار کبودی و زخم به صورت تیره شدن رنگ پوست در اطراف چشم او دیده می‌شد. او یک هفته پیش از پخش این اعتراف اجباری، به دلیل ضرب و شتم مأموران دچار خون‌ریزی داخلی شده و به بیمارستان منتقل شده بود.[۱۵][۱۶] هرانا نیز از بستری شدن او در تاریخ ۳۰ تیر در بیمارستان طالقانی به خاطر خونریزی داخلی خبر داد.[۱۷]

سپیده رشنو در تاریخ ۸ شهریور ۱۴۰۱ با تودیع وثیقه ۸۰۰ میلیون تومانی به صورت موقت از زندان آزاد شد.[۱۸]

حکم دادگاه

سامان رشنو برادر سپیده رشنو ۶ دی ۱۴۰۱ در اکانت ایکس (توییتر سابق) خود اعلام کرد حکم خواهرم سپیده رشنو پس از رفع اتهام «فراهم آوردن موجبات فساد و فحشاء» با سه عنوان اتهامی دیگر؛ «اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور» و «فعالیت تبلیغی علیه نظام» و «بی‌حجابی در معابر» قطعی شد و «پنج سال حبس تعلیقی (تعلیقِ مراقبتی)» گرفته‌است.[۱۹] او همچنین اعلام کرد سپیده رشنو در ایام تعلیق مراقبتی موظف به تهیه پژوهشنامه‌ای در ۱۱۰ صفحه دربارهٔ وطن‌دوستی، ادب و آسیب‌رسانی به افکار عمومی، با اقتباس از کتاب‌های «۵۳ سال حکومت پهلوی به روایت دربار»، «نوزده پله الهی به سوی آرامش»، «نظم، آنچه همه دوست دارند» و «سه دقیقه در قیامت» شده که در هر صفحه باید یک مطلب با ذکر آدرس از کتب یاد شده درج شود.[۲۰]

به نوشته برادر سپیده رشنو، او باید در دفتر نظارت و پیگیری ضابطین این پرونده «حضور فصلی» داشته باشد و حضورش را ثبت کند. او همچنین در ایام تعلیق موظف به «کسب مجوز از مقام قضایی (قاضی اجرای احکام با موافقت سرپرست) به منظور مسافرت به خارج از کشور» است. سامان رشنو در بخش دیگری از این توییت آورده‌است: «یکی از مصادیق اتهامی سپیده برای تبلیغ علیه نظام، نوشتن چند نقد ادبی در مورد صادق هدایت بود.»[۲۱]

محرومیت از تحصیل

سپیده رشنو که دانشجوی مقطع کارشناسی دانشگاه الزهرا در رشتهٔ نقاشی است روز شنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ در اینستاگرام عکسی بدون حجاب اجباری از خود منتشر کرد و گفت دانشگاه الزهرا او را به دلیل «عدم رعایت پوشش اسلامی»، ۲ ترم با احتساب سنوات از تحصیل منع کرده‌است.[۲۲][۲۳] او در اینستاگرامش نوشت: «بعد از کمیته انضباطی گفتند دو ترم برو مرخصی. گفتم مرخصی اجباری نمی‌روم. تعلیق کردند. گفتم من بعد از دو ترم تعلیق برمی‌گردم ولی با همین پوشش برمی‌گردم.»[۲۴][۲۵]

احضار و بازداشت در سال ۱۴۰۲

بعد از گذشت چند روز از رسانه‌ای شدن خبر تعلیق او از دانشگاه، سپیده رشنو ۷ خرداد ۱۴۰۲ از احضار مجدد خود به شعبه ۱ دادیاری دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه ۳۳ تهران خبر داد.[۲۶][۲۷] رشنو در اینستاگرام خود نوشت: «پرونده جدید ساخته شده و امروز ابلاغیه زدن که برای تفهیم «اتهام» یا «اتهامات انتسابی» باید برم دادسرای اوین. مثل این که همین پنج تا پست اینستاگرام کافی بوده.»[۲۸]

سپیده رشنو پنج‌شنبه ۱۱ خرداد در اینستاگرامش خبر داد پس از مراجعه به دادسرا با اتهام «تشویق مردم به فساد و فحشا و تبلیغ علیه نظام» بازداشت و به بازداشتگاه اوین منتقل شد.[۲۹] سپیده رشنو می‌گوید در بازجویی‌های جدید به او گفته شده «چون صفحات افرادی را دنبال می‌کنم، پس با آن‌ها در ارتباطم» و اتهام دعوت به «فساد و فحشا» به دلیل انتشار «تنها یک عکس بدون روسری» به او وارد شده‌است. خود او نوشته است که پس از این بازجویی‌ها، با قرار وثیقه یک میلیارد تومانی به صورت «عاریه‌ای» آزاد شد اما به او گفته‌اند به اتهام «تشویق مردم به فساد و فحشا و تبلیغ علیه نظام» تا زمان تشکیل دادگاه، حق خروج از تهران ندارد.[۳۰]

حکم دادگاه

سپیده رشنو پس بازداشت و پایان تحقیقات، در دادسرای شهید مقدس دفاعیات اولیه را به تنهایی و بدون وکیل انجام داد. در نهایت دادسرا نسبت به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام»، منع تعقیب صادر کرد ولی درباره اتهام «اشاعه فساد و فحشا»، اقدام به صدور کیفرخواست کرد. در نهایت پرونده با همین عنوان اتهامی به شعبه ۱۰۹۹ دادگاه ارشاد ارجاع شد. دادگاه او در روز دهم مهرماه ۱۴۰۲ جلسه رسیدگی به این عنوان اتهامی را برگزار کرد اما به خاطر عدم رعایت حجاب در دادگاه، جلسه رسیدگی بدون حضور او و تنها با حضور وکیلش برگزار شد.[۳۱]

در نهایت، عنوان اتهام سپیده رشنو از «اشاعه فساد و فحشا» به «جریحه دار کردن عفت عمومی» تغییر کرد و دادگاه در نهایت با همین عنوان اتهامی اقدام به صدور حکم برای ایشان نمود.[۳۲] بر این اساس او به شش ماه زندان، ده میلیون تومان جریمه نقدی، یک سال ممنوعیت از حضور در اینستاگرام و امحا و حذف دائمی صفحه فعلی خود محکوم شده‌است. همچنین به دلیل صدور این حکم، حکم قبلی سه سال و هفت ماه زندان که مربوط به پرونده رایحه ربیعی بود، از تعلیق خارج می‌شود.[۳۳] پس از اعتراض به رأی دادگاه بدوی، شعبه یک دادگاه تجدیدنظر عنوان اتهامی را مجدداً از «جریحه‌دار کردن عفت عمومی» به «انتشار تصاویر مبتذل در فضای مجازی» تبدیل و مجازات سپیده را از ۶ ماه حبس به ۴ ماه کاهش داد و همچنین مجازات نقدی در نظر گرفته شده را نیز حذف کرد. این دادگاه همچنین با سکوت خود درباره حکم تکمیلی صادر شده علیه سپیده رشنو، عملا رأی به تأیید آن داده است.[۳۲] با قطعی شدن این حکم حبس ۴ ماهه، حکم تعلیقی پیشین رشنو نیز به جریان خواهد افتاد و وی مجموعا به تحمل ۳ سال و ۱۱ ماه حبس محکوم شده است.[۳۲][۳۱] او از زمان ارسال پرونده به اجرای احکام،‌ ممنوع‌الخروج هم شد.[۳۴][۳۵]

پرونده سوم

پرونده سومی نیز به دلیل حضور بدون حجاب در جلسه دادگاه در تاریخ دهم مهرماه علیه وی تشکیل شده که جلسه رسیدگی به آن سیزدهم دی ماه برگزار خواهد شد.[۳۲]‌ او درباره این پرونده گفته است که به یک میلیون و ۵۰۰ هزارتومان جزای نقدی محکوم شده است.[۳۶][۳۵]

او در ۲۶ بهمن ۱۴۰۲ خبر داد که باید خودش را برای گذراندن حبس،‌ به زندان معرفی کند.[۳۴] اما برادرش خبر از تعلیق حکم حبس به خاطر دادگاه تجدید نظر کرده است. او امیدوار است تا در دادگاه تجدیدنظر برای پرونده دومش تبرئه شود تا حکم تعلیقی اولش، همچنان معلق بماند.[۳۷]

واکنش‌ها و حاشیه‌ها پس از بازداشت

در واکنش به دستگیری سپیده رشنو کاربران توییتر فارسی یک طوفان توییتری را با هشتگ «سپیده رشنو کجاست» آغاز کردند.[۳۸] این هشتگ در روزهای پس از پخش اعترافات تلویزیونی او فراگیر شد تا جایی که مرکز رسانه قوه قضائیه عکس جدیدی از سپیده رشنو در حال تفهیم اتهام منتشر کرد.[۷]

نیلوفر حامدی که از اولین خبرنگارانی بود که جهت پیگیری واقعه با خانواده و وکیل سپیده رشنو مصاحبه کرد، پس از ایجاد پوشش خبری برای سپیده رشنو، به علت تهیهٔ خبری درمورد مهسا امینی بازداشت شد.[۳۹]

نام سپیده رشنو در فهرست صد زن الهام‌بخش و تأثیرگذار سال ۲۰۲۳ میلادی که بی‌بی‌سی فارسی منتشر کرده به چشم می‌خورد.[۸]

واکنش‌ها به پخش اعترافات اجباری

پخش فیلم اعترافات با عنوان «اعتراف اجباری»، واکنش‌های گسترده کنشگران و کاربران شبکه‌های اجتماعی را در پی داشت و محکوم شد.[۴۰] محسن برهانی، وکیل دادگستری و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت که مدیران صداوسیما بابت پخش چهره سپیده رشنو در برنامه «اعتراف اجباری» تلویزیون «قابل مجازات» هستند. این حقوقدان دارای دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی و دانش‌آموخته حوزه علمیه قم، در توئیتی در روز یکشنبه، نهم مرداد ۱۴۰۱ گفته‌است که «به استناد مواد ۹۱ و ۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری، پخش تصویر سپیده رشنو ممنوع است و مدیران صداوسیما و سایر افرادی که اقدام به این امر کرده‌اند، به استناد ماده ۶۴۸ تعزیرات قابل مجازات هستند.»[۴۱][۴۲] احمد حیدری از روحانیان و استاد دانشگاه آزاد نیز این اعتراف‌گیری را غیرشرعی دانست.[۴۳] آذری جهرمی هم در پیامی از پخش این اعتراف ابراز ناراحتی کرد و آن را «خوراک حمله به اسلام و حجاب» معرفی کرد.[۴۴]

مهدی یراحی، خواننده معترض در واکنش به پخش اعتراف‌های سپیده رشنو از تلویزیون جمهوری اسلامی نیز در توییتی نوشت: «از صدا و سیمای جمهوری اسلامی به‌غایت بیزارم و تصریحا اعلام می‌دارم که این نهاد ضد مردمی، تحت هیچ شرایطی حق استفاده و پخش هیچ‌یک از آثارم را ندارد.»[۴۵] شهریور ۱۴۰۲، ابراهیم داروغه‌زاده، از مدیران پیشین صدا و سیما و وزارت ارشاد و همچنین دبیر سابق جشنواره فجر در برنامه زنده «جام جم» در شبکه یک صدا و سیما گفت که اگر مسئول بود، اجازه نمی‌داد «اعترافات اجباری» سپیده رشنو از تلویزیون پخش شود.[۴۶]

آثار

یاداشت‌های شخصی

وی در اینستاگرام خود در این باره نوشت: «چهار سال حبس به خاطر داشتنِ مو به همان اندازه بلاهتِ محض است که انگار کسی را به خاطر داشتنِ دست یا پا زندانی کنند. فقط کاش می‌توانستم به خانواده‌ام بفهمانم که سرافکنده نیستم. رنجِ‌شان را نمی‌خواستم. به پدرم بفهمانم که زندانی شدنِ دخترش مایهٔ ننگ نیست و آدم‌های آن روستایِ ما هم دارند تغییر می‌کنند. به خواهرم بگویم که زندانی شدنِ من را از دوقلوها قایم نکن. بگو زندان است اما مجرم نیست. پای حقوقش مانده. پای آینده‌ای که برای آن‌هاست. شما هم خوش‌حال نباشید. چهار سال اسارتِ سیاه نمی‌تواند تغییری در حقیقت ایجاد کند. شما به آگاهی و اراده‌ها باخته‌اید.»[۴۷][۴۸]

کتاب‌ها

او در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۴۰۲ در پست اینستاگرامی خود کتاب شعر منتشرشده‌اش را معرفی کرد.[۴۹] این کتاب با عنوان «درخت نام اوست» توسط انتشارات سرزمین اهورایی در سال ۱۴۰۱ منتشر شده‌است.[۵۰][۵۱][۵۲] او در پست اینستاگرامی خود دربارهٔ زمان چاپ این کتاب این‌طور نوشت: «نوشتنِ آخرین شعرهای این کتاب بیش از دو سال پیش، در شب‌هایی طولانی و خلوتِ پانزده روزه‌ای تمام شد. چاپ کتاب به‌خاطر چاپ همزمان دیگر کتاب‌های جایزهٔ شعر بامداد طول کشید. طرح جلد کتاب هم آماده شده بود که اتوبوس تیر ماه مرا با خود برد.»[۴۹]

یکشنبه ۲ مهر ۱۴۰۲ انتشارات سرزمین اهورایی در صفحهٔ اینستاگرام خود اعلام کرد که کتاب شعر «درخت نام اوست» اثر سپیده رشنو به چاپ هشتم رسیده‌است.[۵۳]

جستارهای وابسته

• دستگیری، زندان و شکنجه در جمهوری اسلامی ایران

• حجاب اجباری در ایران

• دختران خیابان انقلاب

• اعترافات اجباری

• هما دارابی

​

1. :منابع

2. ​

3.  «جلسه اول دادگاه سپیده رشنو برگزار شد».

4.  «چهار زن ایرانی در فهرست بی‌بی‌سی از صد زن ۲۰۲۳: سپیده رشنو، الهام یوسفیان، سوفیا کیانی و پارامیدا». رادیو فردا. ۳۰ آبان ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۲۳.

5.  «فصل صد زن بی‌بی‌سی، ۲۰۲۳: چه کسانی در فهرست امسال هستند؟ - BBC News فارسی». News فارسی. ۳۰ آبان ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۲۴.

6.  رویداد۲۴، پايگاه خبری تحلیلی (۱۴۰۲/۰۹/۰۵ - ۱۴:۳۰). «سپیده رشنو کیست؟ | رویداد24». fa. دریافت‌شده در 2024-03-21. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

7.  رشنو، سپیده. «معرفی کورت ونه گات | شاید چنین می‌شد». پی اس ارنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۱.

8.  «#سپیده_رشنو آرتیست و هنرمند عزیز تو افتخار زن ایرانی هستی …». Twitter. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۱.

9.  «سپیده رشنو تصویری جدید از سپیده رشنو منتشر شد؛ قوه قضائیه می‌گوید او تفهیم اتهام شده». BBC News فارسی. ۲۰۲۲-۰۸-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.

10.  «نامه سپیده رشنو به سروناز احمدی: «بند نسوان اوین» خط‌مقدم زن، زندگی، آزادی است». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۱-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.

11.  «خبرگزاری فارس ادعا کرد: «عاملان» واکنش به «آمر به معروف» در اتوبوس بازداشت شدند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۱.

12.  «تأیید هویت زن معترض به تذکر حجاب؛ سپیده رشنو در بازداشت است». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۱.

13.  «فیلم/ ماجرای هتاکی و ضرب و شتم آمر به معروف حجاب در اتوبوس چه بود؟». مشرق نیوز. ۲۰۲۲-۰۷-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۳۱.

14.  «تلویزیون جمهوری اسلامی ویدئویی از سپیده رشنو نشان داد». رادیو فردا. ۱۴۰۱-۰۵-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۱.

15.  «اعترافات سپیده رشنو؛ نمایش چهره شکنجه». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۳۱.

16.  «سپیده رشنو، منتقد حجاب اجباری، سوژه جدید سناریوی تکراری حکومت؛ اعتراف اجباری». iranwire.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۳۱.

17.  «سپیده رشنو؛ ضرب و شتم برای کسب اعتراف اجباری». رادیو زمانه. ۱۳ مرداد ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۴ اوت ۲۰۲۲.

18.  «ضرب و شتم برای اخذ اعترافات اجباری؛ گزارشی از آخرین وضعیت سپیده رشنو». خبرگزاری هرانا. ۱۴۰۱-۰۵-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۵.

19.  «سپیده رشنو تصویری جدید از سپیده رشنو منتشر شد؛ قوه قضائیه می‌گوید او تفهیم اتهام شده». BBC News فارسی. ۲۰۲۲-۰۸-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.

20.  «سپیده رشنو با وثیقه «۸۰۰ میلیونی» موقتاً از زندان آزاد شد». رادیو فردا.

21.  سامان رشنو. «توییتر سامان رشنو». X (formerly Twitter). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

22.  فردا، رادیو. «سپیده رشنو، معترض به حجاب اجباری، به پنج سال حبس تعلیقی محکوم شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

23.  «سپیده رشنو به ۵ سال حبس تعلیقی و نگارش پژوهشنامه محکوم شد». BBC News فارسی. ۲۰۲۲-۱۲-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

24.  «Instagram». www.instagram.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

25.  «تعلیق ۲ ترمی سپیده رشنو به دلیل «عدم رعایت پوشش اسلامی»». شرق. ۲۰۲۳-۱۰-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

26.  «دانشگاه الزهرا سپیده رشنو را تعلیق کرد؛ «بعد از دو ترم تعلیقی، با پوشش اختیاری به دانشگاه می‌روم»». www.radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

27.  «دانشگاه الزهرا سپیده رشنو را به جرم پوشش اختیاری تعلیق کرد». ایران وایر. ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲.

28.  سپیده رشنو. «اینستاگرام سپیده رشنو». www.instagram.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

29.  «سپیده رشنو، زن معترض به حجاب اجباری و زندانی سابق، از احضار مجددش به دادسرای اوین خبر داد». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۳-۱۰-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

30.  سپیده رشنو. «اینستاگرام سپیده رشنو». www.instagram.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

31.  «Instagram». www.instagram.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

32.  رادیوفردا (۲۰۲۳-۰۶-۰۱). «سپیده رشنو از آزادی موقت خود با وثیقه «یک میلیارد تومانی» خبر داد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

33.  «رای پرونده «سپیده رشنو» اعلام شد». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۳-۱۲-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.

34.  «صدور حکم دادگاه تجدیدنظر؛ سپیده رشنو در پرونده دوم، به 4 ماه حبس محکوم شد/ وکیل رشنو: او با 3 سال و 11 ماه حبس قطعی مواجه است». شرق. ۲۰۲۴-۰۱-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۲۹.

35.  «حکم بدوی سپیده رشنو صادر شد». www.khabaronline.ir. ۲۰۲۳-۱۰-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۲۹.

36.  فردا، رادیو. «حکم نزدیک به چهار سال حبسِ سپیده رشنو اجرایی شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.

37.  «اجرای حکم ۴ سال حبس سپیده رشنو، شاعر مخالف حجاب اجباری، به تعویق افتاد». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۴-۰۳-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.

38.  «سپیده رشنو از اجرایی شدن حکم ۳ سال و ۱۱ ماه حبس خود خبر داد». صدای آمریکا. ۲۰۲۴-۰۲-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.

39.  «فوری/ اجرای حکم سپیده رشنو متوقف شد+ جزییات». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۴-۰۳-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.

40.  «طوفان توئیتری در حمایت از سپیده رشنو؛ جمهوری اسلامی به «ناپدیدسازی قهری» معترضان عادت دارد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۳۱.

41.  «همه منتظر سپیده هستیم/ وکیل رشنو: درخواست ما فک قرار بازداشت موقت و تعیین وثیقه است». شرق. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۷.

42.  «سپیده رشنو پیش از پخش اعترافات اجباری دچار «خونریزی داخلی ناشی از ضربه» شده بود». رادیو فردا. ۱۳ مرداد ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۴ اوت ۲۰۲۲.

43.  فردا، رادیو (۲۰۲۲-۰۸-۳۰). «واکنش گسترده به پخش «اعتراف‌گیری» از سپیده رشنو؛ صداوسیما «قابل مجازات» است». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

44.  محسن برهانی. «توییتر محسن برهانی». X (formerly Twitter). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

45.  «در حاشیه‌ی «اعترافات تلویزیونی» سپیده رشنو | پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز». انصاف نیوز. ۲۰۲۲-۰۸-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۳-۲۱.

46.  TABNAK، تابناک | (۱۴۰۱/۰۵/۱۰ - ۱۱:۰۸). «واکنش آذری جهرمی به پخش اعترافات سپیده رشنو». fa. دریافت‌شده در 2024-03-21. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

47.  مهدی یراحی. «توییتر مهدی یراحی». X (formerly Twitter). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

48.  «مدیر سابق صداوسیما: اگر مسئول بودم اعتراف اجباری سپیده رشنو را پخش نمی‌کردم». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۵ سپتامبر ۲۰۲۳.

49.  «پست اینستاگرام سپیده رشنو». www.instagram.com. بایگانی‌شده از اصلیدر ۲۰۲۴-۰۱-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۲۹.

50.  «سپیده رشنو با «سه سال و ۱۱ ماه حبس قطعی» روبرو است». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۲۹.

51.  «اینستاگرام سپیده رشنو». اینستاگرام. ۲۰۲۳-۰۶-۱۳.

52.  «کتاب شعر درخت نام اوست». فروشگاه ایران کتاب.

53.  «درخت نام اوست». Goodreads.

54.  «درخت نام اوست اثر سپیده رشنو». کتاب جم.

55.  انتشارات سرزمین اهورایی. «اینستاگرام انتشارات سرزمین اهورایی». www.instagram.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۴.

​